2008 olimpiyatları, Michael Phelps için ayrı bir önem arz ediyor. Amacı, 8 altın madalya kazanıp, Mark Spitz’in rekorunu kırmak.

İşler yolunda giderken, 5. yarışında talihsiz bir olay yaşıyor. Gözlüğü su alıyor ve görmeden yarışmak zorunda kalıyor. Bu da onun zamanlamasını etkiliyor.

(Yarışların bir tanesini Cavic’den sadece 0.01 saniye önce bitirerek kazandığını düşünürsek, zamanlamanın önemini anlarız.)

Kör yüzmesine rağmen, Phelps çok iyi zamanlama yapıyor ve birinci oluyor. Phelps bunu nasıl beceriyor?

KÖTÜ ZAMANLAR İÇİN PRATİK

Yarıştan sonra gazeteciler bu soruyu sorunca, Phelps ilginç bir yanıt veriyor: Ben bu ihtimale karşı saatlerce gözüm kapalı pratik yaptım.

Tiger Woods, dünyanın en iyi golf sporcularından bir tanesi .

Woods, kuma saplanan toplara vurmakta usta. Böyle bir pozisyonla, yılda 4-5 defa karşılaşıyor. Başarısını sorduklarında “Ben böyle ihtimallere karşı günde 2000 vuruş yapıyorum” diyor.

Başarıya ulaşmış kişiler hiçbir zaman işi sansa bırakmıyor. Ortalama 10.000 saat pratik yapıyorlar. Onun için, yeteneğin en önemli unsuru çalışmak.

Peki, 10000 saat çalışan herkes başarılı olur mu?

DOĞUŞTAN GELEN YETENEK

Donald Thomas, Bahamalı bir sporcu. Sadece 18 ay hazırlanarak dünya şampiyonasına katılıyor ve yüksek atlamada altın madalya kazanıyor.

Thomas’ın gelişimi 10.000 saat kuralına uymadığı için, araştırmacılar bunun sebebini araştırıyor.

Görüyorlar ki Donald Thomas’ın tendonları doğuştan uzun. Uzun tendon, kangurularda olduğu gibi, atlama için büyük avantaj. Thomas, doğuştan gelen bu özelliğini sadece 18 ay çalışarak avantaja dönüştürebiliyor.

Mükemmellik için ikinci şart doğuştan gelenek yetenek.

YETENEK BELİRLEYİCİ DEĞİLDİR

Ama yetenek, temeli oluşturmasına rağmen asla belirleyici olmuyor. Çoğu yetenekli insanın adını bile bilmiyoruz çünkü bir alanda pratik yapmıyorlar.

Örneğin, Mozart’ın doğuştan gelen bir müzik yeteneği var ama onu dahi yapan çalışması. Mozart 6 yaşına geldiğinde 3500 saat pratik yapmış.

Peki, yetenek ve çalışma yeterli mi?

GELİŞİM KÜLTÜRÜ

Dünya maraton koşucularını incelediğimizde görüyoruz ki büyük bir çoğunluğu Kenya’dan. Kenyalı’lar neden koşuda çok iyi?

Aslında uzun koşucular Kenya’dan çıkmıyor. Uzun koşucular Kenya’daki Nandi bölgesinde yaşayan Kalenjin kabilesinden çıkıyor. Neden?

Çünkü orada bir gelişim kültürü var. O kültürde yaşayan kişiler koşu kültürüyle büyüyor. Liseler arasında yapılan yarışlar bile, olimpiyat yarışları kadar değer görüyor.

Da Vinci’nin çağdaşları Michelangelo, Pietro Perugino, Sandro Botticcelli ve Domenico Ghirlandaio. Yani, Da Vinci bir gelişim kültürü içinde yetişiyor.

FİZİKSEL KOŞULLAR

Gelişim kültürüne fiziksel koşulları da eklemek gerekir.

Örneğin, bir ülkede olimpiyatlar yapıldığı zaman, bir sonraki olimpiyatta o ülkenin başarısı yüzde 20-30 artıyor. Çünkü altyapı kurulmuş oluyor.

Yani, büyük bir yetenek kendisini bir gelişim kültürü içinde bulmazsa gelişemiyor. Peki, bu üçü (doğuştan gelen yetenek, çalışma ve gelişim kültürü) yeterli mi?

BAŞARI MOTİVASYONU

Ömer Antalyalı, Türkiye ÖYS33333333333 60.sı olarak Boğaziçi Üniversitesi endüstri mühendisliği bölümüne giriyor. Tübitak Fizik yarışmalarında dereceleri var.

Tanıdığım en zeki insanlardan bir tanesi, son derece çalışkan ve üst düzeyde bir gelişim kültürü içinde eğitim alıyor. Yani, üç koşula da sahip.

Ama Ömer, “İstanbul’da başarı peşinden koşup hırslanmaktansa, iç huzura bağlı bir yaşam sürmeyi tercih ederim” deyip, memleketi Isparta’ya dönüyor.

Ömer, Süleyman Demirel Üniversitesi’nde akademisyen. Oldukça da başarılı ama başarı onun için amaç değil, sonuç.

Yani, yeteneğin gelişmesi için bir de başarı motivasyonu gerekiyor. Bir kişi ne kadar iyi olursa olsun, başarılı olmak istemeyebilir. Yani, onun hayat motivasyonu başarı olmayabilir.

DÖRTLÜ YETENEK GELİŞİM MODELİ

İşte bu dört unsur üst düzey mükemmellik için şart.

Kişinin doğuştan gelen bir yeteneği olacak ama bu belirleyici değil. Kişi bir gelişim kültürü içerisinde bulunmalı ve çok çalışmalı.

En önemlisi de başarıyı istemesi gerekiyor.

Unutmayın, her çocuğun mutlaka doğuştan gelen bir yeteneği vardır. Asıl olan bunu keşfetmek ve gelişim kültürü içinde onu geliştirmektir. İşte o zaman herkes olabileceğinin en iyisini olur.

Zaten eğitimin de amacı bu değil midir?

16 Ocak 2014