FODER (Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği) Başkanı Özlem Denizmen, Türkiye’de finansal okuryazarlığın öncüsü.

Kitapları, TV programları ve projeleriyle çocuklara ve yetişkinlere finansal okuryazarlığı öğretiyor.

Örneğin, Doğuş sponsorluğunda MEB işbirliğiyle 3 Kumbara Projesi dahilinde 220.000 öğrenciye ulaştı. Bu bir rekor.

Paraya dair birçok hatayı ondan öğrendim. Nedir bu hatalar?

ÇOCUĞA PARA VERMEK

Çocuk evdeki herhangi bir işi yaptığında (çöpü çıkarmak gibi) ona para verilince, çocuğa “Senin evde sorumluluğun yok.” mesajı veriliyor.

Halbuki çocuk da ailenin bir parçası. Onun da evde sorumlulukları var. Zaten çocuğun sorumluluğu olan bir şey için ona para vermek sağlıksız.

Çocuk yaptığı iş karşılığında para almaya alışırsa, para almadığı zaman kişisel sorumluluklarını yerine getirmiyor. Peki, çocuğa parayı ne karşılığında vermek lazım?

HARÇLIK

İlk olarak, çocuğa miktarı ne olursa olsun düzenli bir harçlık verilmeli. Bu harçlık da mümkünse haftalık olmalı.

Haftalık harçlık, çocuğa plan yapmayı ve sorumluluğu öğretiyor.

Peki, hepsini hemen harcarsa? O zaman bedelini ödemeli. Bir dahaki haftaya kadar başka harçlık almamalı.

GİRİŞİMCİLİK

Harçlık dışında para verilmeli mi?

Çocuk evde sorumluluğu dışında bir problem bulup onu çözerse, o emek karşılığı para verilebilir. Bu çocuğa girişimciliği öğretecektir.

Okullar çocuklara problem bulmayı değil, verilen problemi çözmeyi öğretir. Ama asıl önemli olan verilen problemi çözmek değil, problem bulmak ve ona çözüm üretmektir.

Girişimcilerin yaptığı da bu değil midir?

Örneğin, çocuk babasına yardım ederse para almamalıdır ama sorumluluk alanı dışında problem bulup, çözüm üretirse alabilir.

Evde güneşten yaprakları yanan çiçekler için çözüm üretirse bu çocuk para alabilir. Bu para da bir amaç için kullanılmalıdır.

PARANIN AZLIĞI

Özlem Hanım’a en çok sorulan soru şu: “Para yok ki nasıl yöneteceğiz?”

Aslında parayı yönetmenin paranın büyüklüğü ile ilgisi yok. Herkesin az ya da çok parası var. En fakir bölgelerde bile çocuklar günlük 1 TL ya da 2 TL harçlık alıyor.

Mersin’de bir çocuk her gün 50 kuruş biriktirip kendisine bir gömlek almış. Bunu da gururla anlatıyor.

Harçlığı az da olsa çocuk birikim yapabilir. Bir kız çocuğu geçen gün annesinden saat istemiş.

Anne gidip hemen kızına bir saat almaktansa “15 TL biriktir, üstünü ben tamamlayacağım.” demiş. 30 TL’ye saat almışlar. Çocuk o saate gururla kullanıyor.

Çocuk, az da olsa mutlaka kendisi biriktirsin. Bu şekilde çocuk hedef koymayı, oto kontrolü, para biriktirmeyi ve hayatı yönetmeyi öğrenecektir.

PARANIN ÇOKLUĞU

Çok parası olmayan aileler çocuk bir şey isteyince bazen “Paramız yok.” diyor.
Parası olan aileler de bazen çocukları ne isterse alıyor.

Her ikisi de yanlış. Birincisinde, çocukta eksiklik duygusu oluşuyor. Diğerinde de çocuk sorumluluk almayı öğrenemiyor.

Asıl yapılması gereken “Planımızda ya da hedefimizde yok.” demek. Bu durumda çocuk istek ile ihtiyaç arasındaki farkı anlıyor.

PAYLAŞIM

Para ihtiyaçları karşılamak için bir araç. Ama aynı zamanda paylaşım için de kullanılmalı. 3 Kumbara Projesi’nde; bir kumbara harcamayı, bir kumbara biriktirmeyi ve bir tanesi de paylaşımı temsil ediyor.

Çocuklar paylaşmayı da öğrenmeli. 3 Kumbara sayesinde birçok okul ve öğrenci, ihtiyacı olanlara yardımcı oluyor.

PARA

Kısacası, para elimizin kiri değildir. Paranın insanı yönetmesi, parayla kabul görmek ya da paranın esiri olmak sağlıksız; parayı anlamlı hedefler için yönetmek sağlıklıdır.

Aileler çocuklara biriktirmeyi, hedef koymayı, paylaşmayı, plan yapmayı, istek ile ihtiyaç arasındaki farkı para aracılığı ile öğrettiğinde, çocuklar hem paralarını hem de hayatlarını yönetmeyi öğrenmiş olacak.

NOT: Çocuklarınızı finansal okuryazarlıkla ilgili bilinçlendirmek için http://3kumbara.org adresini ziyaret ediniz.

7 Mayıs 2015