Aşağıda, ünlü Müller-Lyer illüzyonunu görüyorsunuz.

Soru da şu: Hangi dikey çizgi daha uzun?

Çoğunuz yanıtı biliyor. İki çizgi de aynı uzunlukta olmasına rağmen, soldaki daha uzun görünüyor. Peki, ama neden? Bunun öğrenmeyle ne ilgisi var?

DÜNYA NEDEN SICAK?

Yıl 1985.

Harvard Üniversitesi’nden Matthew H. Schneps ve Philip M. Sadler ilginç bir araştırmaya imza atıyor.

Araştırmacılar, Harvard mezuniyet töreni sırasında öğrencilere “Yazın dünya neden sıcaktır?” sorusunu soruyor. (Deneyin videosunu “Harvard Graduates Explain Seasons” adıyla Youtube’da izleyebilirsiniz. )

Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu “Güneşe daha yakın olduğu için” diyor.

KAVRAM YANILGISI

Tabii ki bu doğru değil. Doğru olsaydı kuzey yarım kürede yaz yaşanırken, güney yarım kürede de yaz yaşanırdı. Asıl sebep eksen eğikliği.

Peki çocuklar, doğru yanıtı okulda öğrenmiş olmalarına rağmen, neden hala yanlış biliyor?

DENEYİM

Çünkü çocuk küçükken görüyor ki ısı kaynağına (soba, ocak gibi) yaklaştıkça sıcaklık artar, uzaklaştıkça sıcaklık azalır.

Deneyimleri çocuğun kafasında bir şema oluşturuyor. Güneş de bir ısı kaynağı olduğu için mevsim oluşumunu da bu şemayla açıklıyor.

Öğretmenin mevsim oluşumuyla ilgili anlatımı neden bu şemayı değiştiremiyor?

Çünkü deneyimle oluşan şema, kuru anlatımla değişmez.

Şemaların değişmesi için, daha güçlü bir deneyim gerekir.

İLLÜZYON

Yukarıdaki illüzyonun sebebi de şemalar. Kafamızda iki şekille ilgili iki ayrı şema var. Ne o?

Soldaki şekil bize yakın (iç mekan), sağdaki (dış mekan) uzak bir yerden.

Bir şey bize yakınsa daha büyük ve uzun, uzaksa küçük ve kısa görünür.

Deneyim sonucunda oluşturduğumuz şemalar, bizim soldaki şekli daha uzun algılamamızı sağlıyor.

Kısacası öğrenme, deneyimler sonucunda kafamızda oluşan şemalardır. (Öğrenme; oyun, keşfetme, model alma yoluyla da gerçekleşir.)

NEDEN OKULLARDA ÖĞRENME YOK?

Peki okullarda neden öğrenme olmuyor? Çünkü deneyim çok az.

Çocuklar çok az şey deneyimliyor. Sadece edilgen bir şekilde oturup, not tutup kuru anlatıma maruz kalıyor, ezber yapıyor, sınava giriyor.

Fonksiyonları biliyor ama deneyim olmadığı için fonksiyonları kullanarak çamaşır makinesi tasarlayamıyor.

Tarih biliyor ama tarihsel düşünmeyi öğrenmiyor. Örneğin; birincil el kaynaklarla ilgili sentez, analiz ve yorumlama yapmıyor.

Felsefe biliyor ama felsefe yapmayı öğrenmiyor.

Fen biliyor ama bilim yapmayı öğrenmiyor, deney tasarlamıyor.

GERÇEK ÖĞRENME

Sonuç olarak en güçlü öğrenme, deneyim sonucunda oluşur. Ama okullarda deneyim olmadığı için öğrenme de olmaz.

Öğrenme odaklı bir eğitim felsefesi benimsenmeli ve okullar baştan tasarlanmalı.

Aksi takdirde yüzeysel bilgilerle donatılmış, üretmeyen insan yetiştirmekten başka bir şey yapmamış oluruz.

28 Ağustos 2014