Anne şikayet ediyor: Çocuğumun kapasitesi yüksek ama çalışmıyor.

Çocuğa soruyorum: Başarısız olursan ne olur?

Düşündükten sonra, “Ailemin ve öğretmenlerimin gözünden düşerim.” diyor.

Neden bir çocuk başarısız olursa, değerinin düşeceğini düşünür ki?

ARAŞTIRMA

Berkeley Üniversitesi’nden Prof. Martin Covington 1026 üniversite öğrencisi
için farklı durumlar oluşturuyor ve bu durumlarda ne hissedeceklerini soruyor.

Durumlar: yüksek beceri-düşük beceri / az çaba-çok çaba / başarılı sonuç-başarısız sonuç.

Bu altı durumla ilgili her kombinasyonu oluşturuyor.

Örneğin, iyi olmadıkları (düşük beceri) bir işte, çok çalışıp başarılı olurlarsa ne hissederler?

Sizce öğrenciler hangi kombinasyonda utanç hissetmiştir?

YÜKSEK BECERİ

Öğrenciler iyi oldukları (yüksek beceri) bir işte, çok çalışıp başarısız olurlarsa, daha çok utanç hissediyor.

Neden?

Çünkü bu durumda ailesinin onun becerisinden şüphe duyacağını düşünüyor.

“Çalışmana rağmen başarısız olduysan, demek ki senin becerin / potansiyelin düşük.” diyecek diye korkuyor.

Peki, potansiyeli yüksek bir çocuk bu durumda ne yapar?

ÇALIŞMAZSAM REZİL OLMAM

Çok basit. Çalışmaz.

Çünkü çalışmaz ve başarısız olursa rahatça diyebilir ki: “Başarısız oldum ama becerim / potansiyelimden dolayı değil, çalışmadığım için.”

Bir şekilde kendi bahanesini önceden yaratır. Rezil olmaktan kurtulur. Kendini korur.

YÜKSEK BECERİ ÇOK ÇALIŞMA

Peki, yüksek becerisi olan her çocuk böyle mi davranır? Hayır.

Prof. Covington kişisel farklar buluyor.

Öz değeri yüksek, yani kendini değerli hisseden çocuk başarısız olursa utanç hissetmiyor.

Öbür taraftan başarısıyla kabul gördüğünü düşünen çocuk, başarısız olursa utanç hissediyor.

ÖZ DEĞER VE ÖZ GÜVEN

Düşünün! “Ben sadece ben olduğum için değerliyim.” diyorsunuz ve önünüze zor bir iş geliyor.

O zaman dersiniz ki “Ben bu işi deneyebilirim. Başarısız olsam da benim değerim düşmez. Çünkü benim değerim bu işe bağlı değil.”

Bu durumda öz güveniniz yüksek olur. O işi denersiniz.

Ama değerinizi o işteki başarınıza bağlıyorsanız ve başarısız olma ihtimaliniz varsa, o işten kaçarsınız.

İşte bunun için öz güven için öz değer çok önemlidir.

AİLE VE ÖZ DEĞER

Aileler sürekli başarı bekleyerek ve çocuğu eleştirerek onun öz değer duygusuna zarar veriyor.

Peki çocuktan başarı beklemeyelim mi?

Birincilik, derece, iyi okul, iyi iş beklemeyelim. Bunların hepsi dış etkenlere bağlı.

Ama çocuğun elinden gelenin en iyisini yapmasını, öğrenme sürecine girmesini, çalışma etiğine sahip olmasını veya disiplinli olmasını bekleyelim. Bunlar dışa değil, çocuğun kendisine bağlı. Bu durumda zaten başarı gelir.

Yani, başarıyı amaç olarak değil, sonuç olarak bekleyelim.

Bu durumda çocuğun öz değer duygusu gelişecektir.

ÖZ DEĞER, ÖZ BECERİ VE ÖZ GÜVEN

Sonuç olarak geçen hafta yazdığım gibi öz güvenin altında iki unsur yatıyor: öz beceri ve öz değer.

(http://sosyal.hurriyet.com.tr/Yazar/181/ozgur-Bolat/53726/ovgu-neden-ozguveni-arttirmaz)

Aileler çocuklarını olduğu gibi kabul ederek ve dış etkenlere değil de çocuğun kendisine bağlı beklentiler oluşturarak öz güvenli çocuk yetiştirebilir.

11 Eylül 2014