Bu hafta sosyal medyada yabancı kaynaklı bir bildirim dolaştı. Daha sonra da sosyal medyada Türk versiyonu çıktı.

Bir baba çocuklarına kitap okutmayı sevdirmek için şunu yazmış:

Bu ödül sistemi gerçekten işe yarar mı? Çocuklara kitap okumayı sevdirir mi?

KİTAP OKUMANIN AMACI

İnsanlar farklı sebeplerden dolayı kitap okur. Bu sebeplerin bazıları şunlardır:

– Bilgilenmek,

– Başka yaşamları anlamak,

– Başka insanları tanımak,

– Farklı iç çatışmaları ve ilişki çatışmalarını anlamak,

– Farklı dünyalarda farklı deneyimler yaşamak,

– En önemlisi de kendini tanımak,

– (Siz de kendi amacınızı ekleyebilirsiniz.)

Bütün bunların hepsi iç motivasyondur. Kitap da bu amaçla okunmalıdır.

Ama maalesef babanın bu vaadi, çocuğu bu iç motivasyonlardan uzaklaştırır.

Kitap okumaya, dış motivasyon (WiFi şifresine ulaşım) yükler. Peki okuma eylemine dış motivasyon yüklerseniz, ne olur?

YÜZEYSEL OKUMA

Çocuk; kitabı, karakterleri ve olayı anlamak ve en önemlisi de anlamlandırmak için değil, ilçenin adını bulmak için okur.

Kitabı yüzeysel olarak tarar. Anlamlandırması gerekenleri (olayları, karakterleri, çatışmaları, duyguları v.b.) es geçer.

WiFi şifresine ulaşmak için, kitabı hızlıca tarar. Anlamlandırma ve dolayısıyla keyif alma süreci gerçekleşmez.

WI-FI ‘AMAÇ’, KİTAP ‘ARAÇ’ OLUR

Bu yöntem; çocuklara aynı zamanda şu mesajı verir: WiFi amaç, kitap okumak ise araçtır.

Böylelikle internete ulaşım yüceleşir ve çok önemli hale gelir. Aslında tam tersi internetin önemi azaltılmalıdır.

Kitap okumak da araca dönüşür. Kitap önemsizleşir.

Çocuğun gözünde internet (amaç) önemli, kitap (araç) önemsiz hale gelir.

MOTİVASYONUN SÜRDÜRÜLMESİ

Dış motivasyonla davranışı sürdürmek mümkün değildir.

Diyelim ki çocuklar bu kitapta şifreyi buldu. Baba daha sonra başka bir şifre oluşturmak zorunda. Bunu sürdürmek çok zordur. Çocuk ilçenin adını bulduktan sonra okumayı zaten bırakır.

Ödül, patlak bir tekere sürekli dışarıdan hava vermeye benzer.

ÖDÜL NE ZAMAN İŞE YARAR?

Bilgisine çok güvendiğim değerli dostum Dr. Bahar Eriş, bu yöntemin işe yaradığı durumların olduğunu söylüyor. Peki, ödülün yaradığı durumlar var mı?

Evet, bir durumda işe yarar.

“Dış motivasyon iç motivasyonu öldürür” dedik. Ama çocukta halihazırda hiç iç motivasyon yoksa, çocuğa ilk deneyimi yaşatmak için dış motivasyon sunulabilir. Bu durumda Bahar haklı.

Ama çocuk dış motivasyonla etkinliğe başlar ama çocuğun deneyimi iç motivasyon oluşturacak şekilde tasarlanmazsa, ödül motivasyonu sürdüremez.

Yani, etkinliği çok iyi kurgulamadan sadece dış motivasyon sunmak, işe yaramaz.

(Aslında çocuğa ilk deneyimi yaşatmak için olsa bile, ödül en son yöntem olarak kullanılmalıdır. Aile ile çocuk arasında güven ilişkisi varsa, sadece ‘diyalog’ ya da ‘model almayla’ çocuk bir etkinliğe ilgi duyabilir.)

KİTAP OKUMANIN İÇ MOTİVASYONU

Peki burada kitap okuma nasıl sevdirilmeli? WiFi şifresine ulaşım yerine iç motivasyon nasıl oluşturulmalı?

Bunun birçok yöntemi var. Bu konuda birçok kitap yazılabilir. Ama asıl hedef şu olmalı. Çocuk her kitap okuduğunda hayata dair bir şeyi anlamlandırabilmeli.

Kasabanın ismi ya da elbisenin rengini bilmek, bir anlamlandırma süreci değildir.

Onun için de kitapla ilgili etkinlikler yapılmalıdır.

TARTIŞMA SORULARI

Bu etkinliklerin başında da ‘tartışma soruları’ gelir.

Örneğin, “Karakterler arasındaki en büyük çatışma neydi?”

Bu çatışmanın sence görünen sebebi ne, görünmeyen sebebi ne?

Bu çatışmaları aile hayatında da gözlemliyor musun?

Yazar bunları nasıl çözmüş? Sen olsan nasıl çözerdin?

Karakterlerin iç çatışmaları neydi? Sende de benzer iç çatışma var mı?

Bunları nasıl çözmeyi düşünüyorsun?

Bir çocuğun bu amaçla kitap okuduğunu ve bu tartışma sorularını ailesiyle ya da sınıf ortamında tartıştığını düşünün. Çocukta inanılmaz iç motivasyon oluşur ve asla okumaya bırakmaz.

Okumak için de dış bir motivasyona ihtiyaç duymaz.

Kitap okuyan bir toplum olmamız ve kitap okumayı doğru şekilde özendirmemiz dileğiyle…

NOT: Tabii daha tartışma safhasına gelmeden önce, okuma alışkanlığı kazandırmak için çocuklara yatmadan önce kitap okunmalıydı ve aile de kitap okuyarak model olmalıydı.

7 Eylül 2017