İnsan beyninde 100 milyara yakın nöron var.

Birey bir şey öğrenince, ilgili nöronlar arasında köprüler (synapses) oluşuyor.

Deneyim ve öğrenme arttıkça, köprülerin sayısı da artıyor.

(Bazı köprüler deneyimle daha da güçleniyor.)

Doğal olarak 18 yaşındaki çocuğun beynindeki köprü sayısı, 12 yaşındaki çocuğunkinden daha fazla. (Aynı koşullarda yetiştirildiğini varsayıyoruz.)

Buraya kadar bir sorun yok.

Bu mantıkla 5 yaşındaki çocuğun beynindeki köprü sayısı, 3 ve 1 yaşa göre daha fazla olmalı, değil mi?

ARAŞTIRMA

Nobel ödüllü araştırmacı Gerald Edelman farklı yaşlardaki çocukların beyinlerini inceleyince çok farklı bir şey keşfediyor.

En az köprü 1 yaşındaki çocuğun beyninde bulunurken; 3 yaşındaki çocuğun beynindeki köprü sayısı, 5 yaşa göre çok daha fazla.

Araştırmacı Peter Huttenlocher; beynin görme bölgesindeki köprüleri inceleyince o da aynı şeyi keşfediyor. 3 yaşındaki köprü sayısı, 5 yaşa göre çok daha fazla.

Peki, deneyim az olmasına rağmen, 3 yaşında beyinde köprü sayısı neden daha fazla?

HAYATA HAZIRLIK

Çocuk doğunca, nasıl bir ortamda yaşayacağını bilmiyor. Kutuplarda da doğmuş olabilir, Ekvatorda da.

Beyin, çok farklı ortamlara uyum sağlayabilmek için deneyim olsa da olmasa da işine yarasa da yaramasa da gereğinden fazla köprü oluşturuyor.

Daha sonra kullanmadığı köprüleri ise buduyor (pruning). Yani, beyin 3 yaşında deneyim olmadan, oluşturduğu köprüleri, 5 yaşında atıyor.

Bundan dolayı 3 yaşındaki bir çocuğun beyninde daha fazla köprü bulunuyor.

Mükemmel bir hayatta kalma mekanizması.

Peki, bu aileler için ne anlama gelir?

GELİŞİM ALANLARI

Bana göre çocuk için en önemli gelişim alanları sırasıyla (i) duygusal, (ii) sosyal ve (iii) bilişsel gelişimdir.

Çocuklar bu alanların hepsinde hazır geliyor. Ama aileler ve okullar bu alanlarda gelişimi durduruyor. Nasıl mı?

DUYGUSAL GELİŞİM

Tüm çocuklar duygularını yaşamayı ve ifade etmeyi bilir.

3 yaşındaki çocuk, sevgisini ifade eder; sarılır, öper.

SOSYAL GELİŞİM

3 yaşındaki çocuk hemen ilişki kurar. Kendi yaşındaki bir çocuğun yanına gider ve onla oynar.

Yargılanmaktan ve reddedilmekten korkmaz.

BİLİŞSEL GELİŞİM

Her çocuk öğrenme makinası olarak doğar. Soru sorar, kurcalar, karıştırır, oynar ve keşfeder.

GELİŞİMİN DURMASI

Ama üç alanda da hazır gelen çocuk, aile ve okul tarafından engellenir.

3 yaşında duygusunu ifade etmeyi bilen çocuk, 5 yaşında duygusunu ifade etmeyi bırakır. Çünkü aile onun duygusunu reddeder veya bastırır.

Çocuk da ağlayarak ve vurarak iletişim kurmaya başlar.

Anne veya baba kaygılıysa, çocuk diğer insanlarla iletişim kurmayı bırakır. Utangaç, içine kapanık ya da asi olur.

Bir süre sonra soru sormayı ve keşfetmeyi de bırakır.

Okulun başlamasıyla, bu gelişimler daha da bastırılır. Çocuklar korkudan ve ezberden dolayı, okulda duygusal, sosyal ve bilişsel olarak gelişemez.

ALMAYIN YETER

Kısacası, çocuklar hayata tam donanımlı gelir.

Aile olarak iyi bir modelseniz, çocuğunuza bir şey vermenize gerek yok. Sadece ondan bir şey almayın. Çünkü o zaten hayata hazır.

Sadece güvenli ve sevgi dolu bir ortam hazırlayın.

O zaten en iyi şekilde ve kendi hızında doğasına uygun büyüyecektir.

16 Mart 2017