Birçok aile çocuğunun ders çalışmamasından veya ödev yapmamasından, yani tembellik yapmasından şikayet ediyor.

Peki, bir çocuk neden tembellik yapar?

TEMBELLİK

Florida State Üniversitesi’nden Prof. Dianne M. Tice, bir grup öğrenciyi öz güvenlerine göre ikiye ayırıyor (düşük ve yüksek öz güvenli) ve onlara iki test yapıyor.

İlk testin düşük beceriyi; ikinci testin de yüksek beceriyi belirlediğini söylüyor.

(Yani, ilk testte başarısız olursanız, düşük beceriklisiniz ama ikinci testte başarısız olursanız, yüksek becerikli değilsiniz ama bu sizin düşük becerikli olduğunuz anlamına gelmez. Başka nedenlerden dolayı yapamamış olabilirsiniz.)

Daha sonra iki gruba da testler için ‘hazırlanma süresi’ veriyor.

Bu sürede isteyenler teste hazırlanmak için örnek sorularla pratik yapabilir.

Bazı öğrenciler hazırlık yapıyor; bazıları yapmıyor (Hazırlanmayan grup aslında ‘tembellik’ yapan grup).

Sonra testi uyguluyor. Aslında araştırma için testin önemi yok. Önemli olan teste hazırlanma süreleri.

ÖZ GÜVEN VE TEMBELLİK

Prof. Tice; öğrencilerin ‘hazırlanma sürelerini’ ölçünce, ortaya ilginç bir sonuç çıkıyor.

Test; düşük beceriyi ölçtüğü zaman, daha çok öz güveni düşük olan öğrenciler; test yüksek beceriyi ölçtüğü zaman daha çok öz güveni yüksek olan öğrenciler hazırlık yapmıyor (yani tembellik yapıyor).

Peki ama neden?

Bir insan hazırlanmayarak, neden başarısız olma ihtimalini artırır ki? Ya da öz güveni düşük olanlarla yüksek olanlar, neden farklı sebeplerden dolayı tembellik yapar?

KENDİNİ KORUMA

Öz güveni düşük olanlar, tembellik yaparak kimliklerini koruyor (self-protection).

Bu öğrenciler çalışır ve buna rağmen başarısız olursa, başarısızlıklarını açıklamak için bahaneleri kalmayacak. Aslında düşük becerikli oldukları ortaya çıkacak ve utanç duygusu yaşayacak.

Bu grup çalışmayarak şöyle bir mesaj veriyor: “Ben çalışmadım. Eğer başarısız olursam, bunun sebebi benim beceriksiz olmam değil, çalışmamamdır. Benim becerimi sorgulama.”

Yani; çalışmama, benliği koruma mekanizması.

İYİ HİSSETME

Öz güveni yüksek olanlarda utanç duygusu olmadığı için, onlar düşük becerikli görünmekten korkmuyor.

Ama onlar da başka sebepten dolayı tembellik yapıyor.

Test, yüksek beceriyi ölçerse, bu grup çalışmayarak şöyle bir mesaj veriyor: Ben o kadar becerikliyim ki çalışamadan da yapabilirim.

Onların amacı kendi benliklerini korumak değil, hazırlık yapmadan başarılı olarak iyi hissetmek (self-enhancement).

(Tabii ki bunlara ihtiyaç duymadan, her iki grupta hazırlanan öğrenciler de var.)

Peki, bir kişinin öz güveni yüksekse, neden iyi hissetme ihtiyacı duyuyor?

İYİ HİSSETME İHTİYACI

Psikologlar duygulara ikiye ayırıyor: (i) mutluluk, üzüntü gibi ‘genel’ duygular ve (ii) utanç, gurur gibi ‘benlik’ duyguları.

Benlik duygularının fonksiyonu, benliğimizi korumak.

Bir durumla ilgili benliğimizde yara yoksa, benlik duygusuna da çok ihtiyaç duymayız.

Ama benliğimizde yara olsun ya da olmasın, genel duygulara her zaman ihtiyaç duyarız.  Ayrıca genellikle olumlu duyguları, olumsuz duygulara tercih ederiz.

(Aslında duyguları olumlu ya da olumsuz diye ayırmak çok mantıklı değil. Çünkü her duygunun önemli bir işlevi var. Bir işlev asla olumsuz olamaz ama günlük dilde ayırıyoruz.)

MAKYAJ

Örneğin, öz güveni düşük kadınlar da yüksek kadınlar da makyaj yapabilir. Ama aralarında şöyle bir fark var.

Öz güveni düşük olan kadın, makyajsız olunca kaygı duyar ama öz güveni yüksek kadın makyajsız kaygı duymaz. Peki, o neden makyaj yapar?

Kendi benliğini korumak için değil, makyaj yapınca genel olumlu duygu olan, memnuniyeti, yaşamak için. Aynen yukarıdaki araştırmada olduğu gibi.

Aynı mekanizma kas yapmaya çalışan erkekler için de geçerli.

İster kadın ister erkek olsun, çoğu kişi farklı mekanizmalarla iyi hissetme duygusunu yaşamak ister.

NE YAPMALIYIZ?

Kısacası, öz güveni düşük olan da yüksek olan da tembellik yapabilir. Çünkü tembelliğin önemli bir işlevi vardır.

Öz güveni düşük olan tembellikle benliğini korur; yüksek olan ise çalışma yapmadan başarılı olunca daha iyi hisseder.

Öz güveni düşük çocukları tembellikten kurtarmak için onları yargılamayı bırakmalıyız ve başarı baskısını kaldırmalıyız. Onlara “Sen başarılı olmasan da değerlisin” mesajı vermeliyiz.

Öz güveni yüksek çocukların çoğu aslında tembellik yapmaz ama yaparsa da, onlara da farklı iyi hissetme mekanizmaları sunmalıyız.

Örneğin, istemediği işlere zorlamamalıyız, seçme hakkı vermeliyiz, kendi ilgi alanlarında çalışma fırsatı vermeliyiz ve ödevin bitirilmesiyle değil, öğrenmesiyle ilgilenmeliyiz.

Bunları yaparsak, çocuklar tembelliği kullanma ihtiyacı duymaz ve iç motivasyonla çalışmaya başlar.

19 Ekim 2017