Puma bazen avını kovalarken ve yakalama ihtimali çok yüksekken, birden avının peşinden koşmayı bırakır.

Siz de merak edersiniz. Bu kadar yakınken, neden durdu?

Puma aslında çok ince bir hesap yapmaktadır. Avını yedikten sonra kazanacağı enerji, daha fazla koşmak için harcayacağı enerjiye değmeyecektir. Onun için koşmayı bırakır.

Buna da “aptal puma sendromu” denir.

Bu sendrom göstermektedir ki, doğadaki hiçbir canlı enerjisini boşuna harcamaz.

O zaman neden çocuklar, görünen bir yarar olmamasına rağmen, oyun oynayarak enerjilerini boşa harcamaktadır?

Yoksa oyun çocuğun hayatında kritik bir rol mü oynamaktadır?

TÜRLER VE OYUN

Hangi canlılar oyun oynuyor diye baktığımızda karşımıza ilginç bilgiler çıkıyor.

Davranışları içgüdüsel olan canlılarda oyun çok az.
Hayatı öğrenmeye dayalı olan türlerde oyun sayısı artıyor.
Kültürel yapı ne kadar karmaşıksa, çocukluk süresi o kadar uzun oluyor ve oyun o kadar fazla oynanıyor.
Canlının ömrü ne kadar uzunsa, oyun o kadar fazla oluyor (kaplumbağa gibi istisnalar var).
Omurgasızlar oyun oynamıyor.
Beyni büyük olan türlerde daha fazla oyun gözlemleniyor.
En fazla oyun beynin büyüme döneminde gözlemleniyor. Örneğin, yavru şempanzelerin davranışlarının %60’ı oyun. Büyüdükçe bu oran %10’a düşüyor.

OYUN NE İÇİNDİR?

Bütün bu bilgilerden oyunla ilgili nasıl bir çıkarım yapabiliriz.

Demek ki türün yaşamı öğrenmeye dayalıysa, o türde oyun var.
Demek ki oyun beynin gelişiminde etkin rol oynuyor.
Demek ki uzun bir yaşam için gerekli olan becerileri çocuklar oyun aracılığıyla öğreniyor. Yani, oyun bir gelişim aracı.

Peki, çocuk oyunla ne öğreniyor?

ÇOCUK NE ÖĞRENİYOR?

Londra Üniversitesinden Prof. Peter Smith çocukların oyunlarını analiz edince, dört ayrı kategori buluyor.

Dövüş oyunları, kaçma/saklanma oyunları, beslenme oyunları (problem çözme oyunlarının bir türü ) ve yetişkin rollerinin oyunlaştırılması.

Prof. Smith bir şey daha buluyor. Tüm oyunlarda iletişim var. Çocuklar çoğu oyunları başka çocuklarla oynuyor. Tek başına oynasa bile kendi kendine konuşuyor.

Yani aslında oyun çocuğu hem sosyal, hem bilişsel hem de fiziksel olarak geliştiriyor.

Kısacası oyunların büyük bir fonksiyonu var; çocuğu yetişkin hayatına hazırlamak.

Bu hazırlanma süreci o kadar önemli ki çocuk bu yüzden tüm enerjisini oyunla harcayabiliyor.

OYUNSUZ HAYAT

Oyun ile ilgili bir saptama daha var. Stresli durumlarda oyun oynama azalıyor.

Stresli durumlar bir tehlikenin göstergesidir. Böyle bir durumda insanlar gelecek için gelişimi bırakıp, o an hayatta kalabilmenin yolunu arar. Enerjisini hayatta kalmaya harcar.

Bir ceylan hemen karşısında bir aslan varsa, oyun oynamaz.Çocuk oyun oynayamadığı zaman ne oluyor?

TEHLİKELİ ORTAM

Ortamda tehlike var zannediyor. Tedirgin ve stresli bir çocukluk yaşıyor. Duygusal gelişimi de duruyor.

Çocuk oyun oynadığı zaman kendini güvenli bir ortamda buluyor. (Görünürde aslan olmayınca oyun oynayan ceylanlar gibi.)

Bir çocuk güvenli ortamdan başka ne ister ki?

Oyun oynamayan bir çocuk ne sosyal, ne fiziksel ne de bilişssel olarak gelişir. Tedirgin bir çocukluk dönemi yaşar. Duygusal gelişim göstermez.
Ailesine güvenmez. Hatta onları suçlar.

Bu becerilerden yoksun bir çocuk da ileride mutlu da olamaz başarılı da.

Onun için çocuklarınızı oyundan mahrum etmeyin.

7 Kasım 2013