Veli soruyor:

– Çocuğum kitap okumuyor. Kitap okumayı nasıl sevdirebilirim?

– Kitap okuma saatlerinizde mi sorun var acaba?

– Evde öyle bir uygulamamız yok ki!

– Siz akşamları ne yapıyorsunuz?

– Çok yorgun geliyoruz. Dizi izliyoruz.

Bir veli kendisinde olmayan değeri çocuğuna verebilir mi?

ARAŞTIRMA

Emory Üniversitesi’nden araştırmacı Dr. Victoria Horner bir kutu tasarlıyor.

Kutu iki bölümden oluşuyor. Üst bölümle alt bölümü arasına bir kapak yerleştiriyor.

Yukarıdaki delikten bir çubuk sokarak, kapağı açabilirsiniz.

Kapak açılınca, aynı çubukla şekere ulaşıp, sonrasında onu ileriye iterek, alt kutunun önünde bulunan ikinci kapaktan şekere ulaşabilirsiniz.

Araştırmacı bu kutuyu bir şempanzenin önüne koyuyor. Şekeri nasıl alacağını gösteriyor.

Aynı şeyi şempanzenin de yapmasını istiyor. Acaba şempanze sadece izleyerek, şekeri almayı öğrenebilir mi?

MODEL ALARAK ÖĞRENME

Evet, öğreniyor.
Dr. Horner, aynı deneyi 4 yaşındaki çocuklarla da yapıyor. Çocuklar da aynı şempanze gibi sadece izleyerek şekeri almayı öğreniyor.

Buraya kadar bir sorun yok. Şimdi deneyin ikinci kısmına geçiliyor.

KOLAY ÇÖZÜM

Bu sefer kutunun yapısı değişiyor.

Kutu şeffaf yapılıyor ve üst bölümle alt bölüm arasındaki bağlantı kapağı kaldırılıyor. Yani, yukarıdan çubuk sokmanıza gerek yok. Doğrudan alttaki kapaktan şekere ulaşabilirsiniz.

Bu durumda şempanze ilk durumda öğrendiği gibi mi davranır (yani üst taraftan çubuğu sokmaya mı çalışır?) yoksa kapak olmadığını anlayıp doğrudan, alttan şekere mi ulaşır? Ya çocuklar ne yapar?

BÜYÜK FARK

Dr. Horner, şempanze ile çocuklar arasında büyük bir fark keşfediyor.

Şempanze kapak olmadığını görüp, yani yukarıdan çubuğu sokmanın gereksiz olduğunu anlayıp doğrudan şekeri alıyor.

Ama çocuklar, kutu değişmiş olmasına ve yukarıdan çubuğu sokmanın anlamsız olmasına rağmen ısrarla çubuğu, olmayan kapakçıktan sokmaya çalışıyor.

Şempanze başarıyor ama çocuklar başaramıyor. Neden acaba?

AKIL YÜRÜTME

Çünkü 4 yaşlarındaki çocuklarda akıl yürütme tam olarak gelişmemiş oluyor, onlar mantıklarından ziyade gözlemlerini kullanıyor. Yani, model alarak öğreniyor.

(Bu arada şempanze bir yaşında ve akıl yürütmeye başlamış oluyor.)

Kısacası çocuklar ne görürlerse onu yapıyor.

Erken yaşlarda çocuklarda model alarak öğrenme işte bu kadar güçlü.

Başarılı sporcuların ya da sanatçıların çoğu zaman küçük yaştan beri model aldıkları birisi oluyor.

Kendisine bir rol model almış öğrenciler çok daha başarılı oluyor.

Obama’nın seçildiği yıl, siyahi öğrencilerin başarılarının %10 artması da bunun bir örneği.

MODEL OLMAK

Kısacası, çocuklar ailelerinde ve çevrelerinde ne görürse, o şekilde davranıyor.

Tutumları, inançları, davranışları ona göre şekilleniyor.

Dizi izleyen bir anne, çocuğunun kitap okumasını bekleyemez.

Bir veli kendisinde olmayan bir değeri çocuğuna veremez.

Çocuğa değer kazandırmanın en iyi yolu, çocuktan beklenen davranışı ailenin ilk olarak kendisinin yapmasıdır.

21 Ağustos 2014