‘Ben dili’nin zararlarını daha önce yazmıştım.

(O yazıları buradan okuyabilirsiniz. http://ozgurbolat.com.tr/ben-dili-iletisimi-cocuklara-nasil-zarar-veriyor/  http://ozgurbolat.com.tr/ben-dili-empati-kurmayi-ogretir-mi/)

Ben dili; ‘benim duygularım sana bağlı’ mesajı verdiği için, karşıdaki insanda değersizlik duygusu yaratır, demiştim. Ama asıl kritik soruyu sormadık.

Bir insan neden ‘ben dili’ kullanır? Bunun altında yatan temel sorun gerçekte nedir?

BEN DİLİ KULLANIMI

Öğretmen, çocuklara “Ses çıkartıyorsunuz. Dikkatim dağılıyor. Üzülüyorum.” diyor.

Anne çocuğuna “Yemeğini ye. Yemekler israf olacak / güçsüz kalacaksın. Bak üzülüyorum!” diyor.

GİZLİ İHTİYAÇ

Aslında, tüm bu ‘ben dili’ ifadelerinde; kişi gerçek ihtiyacını gizler.

Öğretmen üzülüyor çünkü otorite kurma ihtiyacı var ve sınıfta bunu karşılayamıyor.

Anne üzülüyor çünkü anne olarak başarısız olacağından korkuyor veya yemek yapmak için gösterdiği emeğe saygı gösterilmediğini düşünüyor.

Bu durumda çocuğun da şunları söyleme hakkı vardır.

ÇOCUĞUNUN İHTİYACI

“Öğretmenim, çok kötü ders işliyorsun / ilgimizi ve hızımızı dikkate almıyorsun. Sıkılıyoruz. Kızıyoruz.”

“Anne, tercih etmediğim yemekleri yapıyorsun / bana uygun olmayan zamanda yemek yememi istiyorsun / yemek saati belli olmadığı için önceden ben bir şeyler atıştırıyorum. Benim kararlarıma güvenmiyorsun. Baskı altında hissediyorum. Üzülüyorum.”

İnsanların kendi ihtiyaçlarını karşıya yükleme hakkı yoktur. Siz kendi ihtiyacınızı karşınızdakine yüklerseniz, karşıdaki kişiye de aynı hakkı vermiş olursunuz. Bu sebeple de ilişki bozulur.

Peki, ‘ben dili’ gerçek ihtiyacı gizliyorsa, insanlar neden ihtiyaçlarını direkt söylemez?

REDDEDİLME KORKUSU

Bir kişinin karşısındaki kişiyle arasında sevgi ilişkisi yoksa ya da o kişide değersizlik duygusu varsa, kişi gerçek ihtiyacını söylerse, reddedilmekten korkar.

Direkt ihtiyacı söylemek, bir nevi itiraftır. Kendini açığa çıkarmış olur. Reddedilme riski artar. Kişi direkt iletişim kurarak bu riski almak istemez.

Öğretmen, “Otorite kurma ihtiyacım var.” Demekte zorlanır.

Bu durumda direkt söylemektense, farklı yollardan söyler.

Örneğin, suçlar (Şımarıksın. Saygısızsın.), kızar (Sessiz olun! Yemeğini ye!), eleştirir (Bu sınıfın/odanın hali ne? Bu yemek neden yenmedi?), şaka yoluyla ifade eder veya ‘ben dili’ni kullanır.

Aslında hepsinin özünde de gerçek ihtiyacı gizlemek vardır.

OLUMSUZ DUYGULARIN İŞLEVİ

Peki, kişi neden gerçek ihtiyacını gizlemenin ve onun yerine dolaylı söylemlerin (suçlama, eleştiri, ben dili) işe yarayacağını düşünür?

Çünkü karşı tarafta suçluluk duygusu veya korku oluşturmak ister.

Aileler, bazen gizli psikolojik kontrol yöntemleriyle çocuklarında suçluluk duygusu oluşturur.

Çocuk da o duygudan kurtulmak için ailenin istediğini yapar.

DİREKT İLETİŞİM

Kısacası, en sağlıklı iletişim yöntemi direkt ihtiyacını söylemektir. Ama insanlar kendilerini açmak ve dolayısıyla reddedilmekten korktuğu için ihtiyaçlarını dolaylı yoldan ya da gizli şekilde söylerler.

‘Ben dili’ de bu yöntemlerden bir tanesidir.

Kişiler duygularını söylemelidir, ama kaynağının karşısındaki kişi değil, kendisi olduğunu bilerek.

Ancak o zaman sağlıklı ilişkiler kurulabilir.

12 Mayıs 2016