İki kişi var ve bu kişilere “Kendini özel görüyor musun?” diye soruyorum.

İlki “Evet ben özelim”,  diğeri ise “Hayır ben özel değilim” diyor.

Sizce, bu kişilerden hangisi öz güvenlidir?

BEN ÖZELİM

Ünlü Araştırmacı Roy Baumeister, öz güven üzerine yapılmış olan tüm araştırmaları tarıyor ve keşfediyor ki ceza evindeki çoğu mahkumun öz güveni oldukça yüksek.

Öz güveni yüksek olan kişi, neden suç işlesin ki? Sonuçta öz güvenli insanlar sorunlarını şiddet uygulamadan, barışçıl yolla çözer.

(Aslında Baumeister, bu çalışmasında ‘öz değeri’ araştırıyor. Öz değer, öz güvenin sadece bir boyutu. Ben kolaylık olsun diye ‘öz güven’ yazıyorum.)
Sonra fark ediliyor ki çoğu araştırmacı ‘yüksek öz güven’ ile narsisizmi karıştırmış. Nasıl mı?

NARSİSİZM

Narsisizm, değersizlik duygusunu kapatmak için, kişinin kendisini olduğundan daha iyi gösterme çabasına denir.
Bu kişiler kendilerini çok iyi sundukları için, insanlar bunu ‘öz güven’ zannetmiş.

Aslında narsisizm tam tersi bir öz güven eksikliği.
Yukarıdaki soruma dönecek olursak, kendini ‘özel’ gören insanlar, işte öz güveni olmayan bu narsist insanlar. Neden mi?

İKİ FARKLI YÖNTEM

Narsist insanlar değersizliklerini gizlemek için iki farklı yöntem kullanıyor. Kendilerini üstün ve diğer insanları düşük görüyor.
İlki için kendilerini övüyor, ikincisi için de diğer insanları aşağılıyor.

Üstün görmenin sonucu olarak da kendilerini ‘özel’ kabul ediyor.
Yani, öz güveni yüksek olan değil, düşük olan insan kendisini ‘özel’ görüyor.

Peki, öz güveni yüksek olan (yani narsist olmayan) kişi kendisini nasıl görüyor?

EŞSİZ

Bu kişiler kendilerini ‘eşsiz’ hissediyor.
‘Özel’ olmak üstünlük belirtir ama ‘eşsiz’ olmak belirtmez.

Çünkü siz özel olunca, diğer insanlar sizden daha özel olamaz. Dolayısıyla kendinizi onlardan üstün hissedersiniz.

Ama siz ‘eşsiz’ olursanız, diğer insanlar da aynı anda ‘eşsiz’ olabilir. Bu sebeple üstünlük hissetmezsiniz. Öz güvenli bu insanlar, diğer insanları aşağılamaz ve kendilerini övmez.

Peki, ikisini de hissetmeyen insanlar var mıdır?

NE ÖZEL NE EŞSİZ

Evet, vardır.
O da öz güvensizliğinin başka bir boyutu: utangaçlık.

Narsistler öz güven eksikliklerini nasıl ‘üstünlük’ ve ‘gösteriş’ ile kapatmaya çalışıyorsa, bu insanlar da kendilerini saklayarak kapatmaya çalışıyor.

Narsistler saldırarak utangaçlar ise kaçarak, öz güvensizliklerinle başa çıkmaya çalışıyor.

İLİŞKİ

Kısacası, ‘özel’ olmak, öz güvensizliği kapatma yoludur.
Amacımız ‘özel’ değil, ‘eşsiz’ çocuk yetiştirmek olmalıdır.

Onun için çocukları “Bu çocuk çok özel bir çocuk” diyerek etiketlememeliyiz.
(Özel eğitim ihtiyacı olan çocukları kastetmiyorum.)

Kendini ‘özel’ hisseden insan, diğer insanlara yukarıdan baktığı için; anlamlı bir ilişki kuramaz.
Kendisini ‘eşsiz’ gören, diğer insanları da ‘eşsiz’ görür. Böylelikle eşit ve samimi ilişkiler kurar.

Mutluluğun temelinde de zaten bu samimi ilişkiler vardır. Çocuk anlamlı bir yaşam sürer.

10 Kasım 2016